Việc cho vay tiền là một giao dịch dân sự phổ biến trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, nhiều trường hợp phát sinh tranh chấp khi giao dịch này chỉ được thực hiện bằng lời nói hoặc tin nhắn, mà không ký hợp đồng vay bằng văn bản. Vậy, khi không ký hợp đồng vay, giao dịch đó có được pháp luật công nhận là hợp đồng vay tài sản hay không? Bài viết này sẽ phân tích chi tiết dựa trên các quy định của pháp luật hiện hành.
1. Không ký hợp đồng vay: căn cứ pháp lý về hợp đồng vay tài sản
Theo quy định của Bộ luật Dân sự (BLDS) 2015, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.
Cụ thể, Điều 463 BLDS 2015 quy định về hợp đồng vay tài sản. Điều 119 BLDS 2015 về hình thức giao dịch dân sự cũng nêu rõ: “Giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể. Trường hợp luật quy định giao dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng ký thì phải tuân theo quy định đó.”
>>> Xem thêm: Đang tìmphòng công chứng uy tín tại Hà Nội? Danh sách cập nhật mới nhất sẽ khiến bạn bất ngờ.
Như vậy, pháp luật dân sự không bắt buộc hợp đồng vay tài sản phải được lập thành văn bản hay có công chứng, chứng thực, trừ khi các bên có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định cụ thể đối với một số loại giao dịch vay đặc biệt. Điều này có nghĩa là, ngay cả khi không ký hợp đồng vay bằng văn bản, giao dịch vay tiền vẫn có thể được công nhận về mặt pháp lý nếu đáp ứng các điều kiện về hiệu lực của giao dịch dân sự.
1.1. Điều kiện hiệu lực của giao dịch khi không ký hợp đồng vay
Dù không ký hợp đồng vay, giao dịch vay tiền vẫn được coi là có hiệu lực nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện tại Điều 117 BLDS 2015:
Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập. Nghĩa là, cả người cho vay và người vay đều phải là người có đủ năng lực để tự mình thực hiện giao dịch, không bị mất/hạn chế năng lực hành vi dân sự.
Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện. Việc cho vay hay vay tiền đều phải xuất phát từ ý chí tự nguyện của các bên, không bị ép buộc, lừa dối hay nhầm lẫn.
Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội. Ví dụ, không được cho vay với mục đích đánh bạc, cho vay nặng lãi vượt quá mức pháp luật cho phép.
Trong trường hợp phát sinh tranh chấp khi không ký hợp đồng vay, việc chứng minh sự tồn tại của giao dịch vay trở nên phức tạp hơn. Các chứng cứ có thể được sử dụng bao gồm:
Lời khai của người làm chứng.
Tin nhắn, email, ghi âm cuộc gọi thể hiện nội dung vay mượn.
Biên nhận tiền, sao kê tài khoản ngân hàng thể hiện việc chuyển tiền từ bên cho vay sang bên vay.
Các giấy tờ, tài liệu khác có liên quan.
Tuy nhiên, giá trị chứng minh của các loại chứng cứ này có thể không cao bằng hợp đồng vay được lập thành văn bản, đặc biệt là khi có tranh chấp gay gắt.
2. Các trường hợp thực tế về không ký hợp đồng vay và cách giải quyết
Thực tế, có rất nhiều trường hợp giao dịch vay tiền chỉ diễn ra bằng lời nói hoặc qua tin nhắn.
2.1. Ví dụ thực tế về không ký hợp đồng vay
Ví dụ 1: Anh A cho bạn là B vay 50 triệu đồng để kinh doanh. Hai bên chỉ thỏa thuận bằng miệng, không có giấy tờ gì. Sau một thời gian, B gặp khó khăn và không trả tiền đúng hẹn, thậm chí chối bỏ khoản nợ. Trong trường hợp này, việc anh A chứng minh B đã vay tiền sẽ gặp khó khăn nếu không có tin nhắn trao đổi, sao kê chuyển khoản hay người làm chứng.
Ví dụ 2: Chị C chuyển khoản 20 triệu đồng cho anh D qua ngân hàng, có nội dung chuyển khoản “Cho D vay tiền mua xe”. Mặc dù không ký hợp đồng vay bằng văn bản, nhưng nội dung chuyển khoản rõ ràng và sao kê ngân hàng là bằng chứng đủ mạnh để chứng minh tồn tại khoản vay nếu có tranh chấp.
3. Lời khuyên để đảm bảo quyền lợi khi cho vay tiền
Để tránh rủi ro và bảo vệ quyền lợi của mình, ngay cả với các giao dịch vay mượn nhỏ, bạn nên lưu ý:
Lập hợp đồng vay bằng văn bản: Đây là cách tốt nhất để ghi nhận rõ ràng các điều khoản về số tiền vay, lãi suất (nếu có), thời hạn vay, phương thức trả nợ, và các thỏa thuận khác. Hợp đồng có chữ ký của các bên sẽ là bằng chứng pháp lý vững chắc nhất.
Ghi lại bằng chứng chuyển tiền: Luôn thực hiện việc chuyển tiền qua ngân hàng, ví điện tử với nội dung rõ ràng là “cho vay”, hoặc yêu cầu người vay ký biên nhận tiền mặt.
Lưu giữ các đoạn tin nhắn, email, ghi âm: Nếu giao dịch ban đầu chỉ là lời nói, hãy cố gắng có các bằng chứng trao đổi sau đó qua tin nhắn, email, ghi âm cuộc gọi để xác nhận khoản vay.
Có người làm chứng: Nếu có thể, nên có người làm chứng khi giao nhận tiền.
Việc không ký hợp đồng vay không đồng nghĩa với việc giao dịch vay tài sản không có giá trị pháp lý. Hợp đồng vay tài sản có thể được xác lập bằng lời nói hoặc hành vi cụ thể, miễn là đáp ứng các điều kiện về hiệu lực của giao dịch dân sự. Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi của mình và dễ dàng giải quyết tranh chấp (nếu có), các bên nên lập hợp đồng vay bằng văn bản rõ ràng hoặc ít nhất là lưu giữ đầy đủ các bằng chứng giao dịch như sao kê ngân hàng, tin nhắn, biên nhận.
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
