Di chúc có hiệu lực trễ, tài sản bị mất? Khi nào thừa kế bị trì hoãn
Thừa kế bị trì hoãn không phải là điều hiếm gặp trong thực tế, nhất là khi di chúc chưa có hiệu lực kịp thời hoặc xuất hiện tranh chấp, vướng mắc pháp lý khiến việc chia di sản bị chậm trễ. Điều này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như tài sản bị thất thoát, người thừa kế không kịp thời nhận quyền lợi hợp pháp. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, hậu quả và hướng giải quyết khi việc thừa kế không thể thực hiện đúng hạn.
>>> Xem thêm: Những điều cần biết trước khi đến văn phòng công chứng giúp bạn tiết kiệm thời gian và công sức.
1. Khi nào di chúc có hiệu lực?
1.1 Điều kiện để di chúc có hiệu lực
Theo Điều 643 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc có hiệu lực kể từ thời điểm người lập di chúc qua đời, trừ trường hợp toàn bộ di chúc bị tuyên vô hiệu hoặc có người thừa kế không xác định rõ.
Đồng thời, để có giá trị pháp lý, di chúc cần đáp ứng các điều kiện theo Điều 630 BLDS 2015, gồm:
Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt;
Di chúc được lập một cách tự nguyện;
Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội;
Hình thức di chúc phù hợp với quy định pháp luật.
1.2 Di chúc có hiệu lực nhưng vẫn bị trì hoãn?
Mặc dù di chúc có hiệu lực khi người lập mất, nhưng nhiều trường hợp, việc chia tài sản vẫn không thể tiến hành ngay do vướng mắc pháp lý, người thừa kế không rõ ràng, hoặc bị phản đối.
2. Các nguyên nhân khiến thừa kế bị trì hoãn
2.1 Tranh chấp về hiệu lực di chúc
Nhiều người thân trong gia đình có thể nghi ngờ tính hợp pháp của di chúc và khởi kiện để yêu cầu tuyên di chúc vô hiệu. Trong thời gian chờ Tòa án xét xử, việc chia thừa kế sẽ bị hoãn lại.
Ví dụ: Ông H mất và để lại di chúc chia toàn bộ tài sản cho người con út. Hai người con lớn cho rằng di chúc được lập khi ông H đã bệnh nặng, không minh mẫn. Họ khởi kiện, dẫn đến việc thừa kế bị đình trệ 2 năm.
Một số di chúc chỉ ghi chung chung như “để lại cho các con” mà không nêu rõ từng người, từng phần. Khi đó, nếu không có thỏa thuận, cần nhờ Tòa án xác định cụ thể từng phần được hưởng, dẫn đến thừa kế bị trì hoãn.
2.3 Có người thừa kế vắng mặt, không liên lạc được
Nếu có người thừa kế đang sinh sống ở nước ngoài, không rõ địa chỉ hoặc mất tích, việc chia tài sản cũng sẽ bị hoãn cho đến khi xác minh được thông tin. Trường hợp này thường kéo dài, nhất là khi cần tuyên bố mất tích theo Điều 68 BLDS 2015.
Nhiều trường hợp người thừa kế không chủ động thực hiện thủ tục khai nhận di sản, không đến văn phòng công chứng, không cung cấp đủ hồ sơ dẫn đến quá trình chia thừa kế bị dừng lại.
3.1 Tài sản có nguy cơ bị mất, xuống cấp nếu thừa kế bị trì hoãn
Trong thời gian chờ chia thừa kế, tài sản không được bảo vệ hoặc không có người quản lý hợp pháp có thể dẫn đến:
Bị lấn chiếm, sử dụng trái phép;
Bị hao mòn, hư hỏng;
Bị chuyển nhượng trái phép nếu có người tự ý sử dụng giấy tờ tài sản.
3.2 Người thừa kế không thể thực hiện quyền lợi
Người thừa kế không được sang tên tài sản, không sử dụng hoặc chuyển nhượng được quyền thừa kế, ảnh hưởng đến kế hoạch tài chính cá nhân.
Ví dụ: Căn nhà trong di chúc bị “treo” vì người anh cả phản đối, người con út muốn bán để trả nợ nhưng không được vì chưa được công nhận quyền sở hữu hợp pháp.
4. Cách giải quyết khi thừa kế bị trì hoãn
4.1 Yêu cầu công nhận di chúc hoặc chia thừa kế tại Tòa nếu thừa kế bị trì hoãn
Nếu tranh chấp kéo dài, người thừa kế có thể khởi kiện ra Tòa để:
Yêu cầu công nhận hiệu lực di chúc;
Yêu cầu chia di sản theo pháp luật nếu di chúc bị vô hiệu.
4.2 Cử người quản lý di sản khi thừa kế bị trì hoãn
Theo Điều 616 BLDS 2015, người thừa kế có thể thỏa thuận cử một người quản lý di sản để:
Giữ gìn, bảo quản tài sản;
Thực hiện nghĩa vụ tài sản liên quan;
Tránh thất thoát trong thời gian chờ phân chia.
5. Căn cứ pháp lý liên quan
Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 630: Di chúc hợp pháp
Điều 643: Hiệu lực di chúc
Điều 616: Quản lý di sản
Điều 644: Người thừa kế không phụ thuộc nội dung di chúc
Luật Công chứng 2014: Thủ tục công chứng khai nhận di sản
6. Ví dụ thực tế: thừa kế bị trì hoãn vì tranh chấp di chúc
Tình huống: Ông P để lại di chúc cho người con gái út căn nhà ở TP.HCM. Người con trai cả cho rằng di chúc không hợp lệ vì có dấu hiệu bị ép buộc. Ông nộp đơn ra Tòa. Trong thời gian xét xử (gần 3 năm), căn nhà không được sử dụng, bị xâm phạm, xuống cấp.
Kết quả: Sau khi Tòa tuyên di chúc hợp pháp, người con gái mới làm thủ tục sang tên, mất nhiều thời gian, công sức để bảo vệ quyền lợi.
>>> Xem thêm: Bao lâu thì hết quyền chia di sản? Giải đáp hiệu lực thừa kế theo quy định pháp luật
7. Kết luận
Thừa kế bị trì hoãn không chỉ gây tổn thất về tài sản mà còn ảnh hưởng lớn đến quyền lợi người thừa kế. Để hạn chế rủi ro, người thừa kế cần hiểu rõ quy định pháp luật, chủ động thực hiện thủ tục đúng thời điểm và có sự hỗ trợ pháp lý kịp thời khi xảy ra tranh chấp.
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
