Trong các giao dịch dân sự như mua bán nhà đất, thuê tài sản hay chuyển nhượng quyền sử dụng đất, việc lập hợp đồng đặt cọc là bước quan trọng để bảo đảm thực hiện giao kết. Tuy nhiên, nếu một bên là người chưa đủ 18 tuổi thì vấn đề pháp lý phát sinh sẽ rất đáng lưu ý. Hợp đồng đặt cọc cho người chưa đủ tuổi có được coi là hợp pháp hay không? Khi nào hợp đồng có hiệu lực? Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể dựa trên quy định pháp luật hiện hành.
>>> Xem thêm: Có được chuyển nhượng Hợp đồng đặt cọc cho người khác không?
I. Căn cứ pháp lý điều chỉnh hợp đồng đặt cọc cho người chưa đủ tuổi
Bộ luật Dân sự 2015 là văn bản pháp lý chính điều chỉnh năng lực hành vi dân sự và các giao dịch dân sự liên quan đến người chưa đủ tuổi:
Điều 21: Người chưa đủ sáu tuổi không có năng lực hành vi dân sự.
Điều 22: Người từ đủ 6 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi có năng lực hành vi dân sự hạn chế.
Điều 23: Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có năng lực hành vi dân sự chưa đầy đủ.
Điều 117: Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự.
Điều 328 Bộ luật Dân sự 2015: Quy định về hợp đồng đặt cọc.
II. Hợp đồng đặt cọc là gì?
Theo khoản 1 Điều 328 Bộ luật Dân sự 2015:
“Đặt cọc là việc một bên giao cho bên kia một khoản tiền hoặc tài sản có giá trị trong một thời hạn để bảo đảm giao kết hoặc thực hiện hợp đồng dân sự; nếu bên đặt cọc từ chối việc giao kết, thực hiện hợp đồng thì tài sản đặt cọc thuộc về bên nhận đặt cọc…”
Như vậy, hợp đồng đặt cọc là một dạng giao dịch dân sự có điều kiện và đòi hỏi các bên phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự.
III. Hợp đồng đặt cọc cho người chưa đủ tuổi có hợp pháp không?
Phân loại năng lực hành vi theo độ tuổi
Pháp luật chia năng lực hành vi của người chưa đủ 18 tuổi thành 3 nhóm:
Dưới 6 tuổi: Không có năng lực hành vi dân sự. Mọi giao dịch phải do người đại diện theo pháp luật thực hiện.
Từ 6 đến dưới 15 tuổi: Có năng lực hành vi dân sự hạn chế. Giao dịch dân sự phải được người đại diện đồng ý, trừ giao dịch phục vụ nhu cầu hàng ngày phù hợp với lứa tuổi.
Từ 15 đến dưới 18 tuổi: Có năng lực hành vi dân sự chưa đầy đủ. Chỉ được tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự phù hợp với tài sản riêng, còn lại vẫn cần người đại diện đồng ý.
Hệ quả pháp lý của hợp đồng đặt cọc cho người chưa đủ tuổi
Căn cứ Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, một giao dịch dân sự có hiệu lực khi:
Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp.
Các bên hoàn toàn tự nguyện.
Mục đích, nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
Nếu người chưa đủ 18 tuổi tự lập hợp đồng đặt cọc mà không có sự đồng ý của người đại diện hợp pháp (thường là cha mẹ, người giám hộ), thì hợp đồng này có thể bị tuyên vô hiệu theo quy định tại Điều 125 BLDS 2015 (giao dịch vô hiệu do người chưa thành niên xác lập không đúng thẩm quyền).
>>> Xem thêm: Những điểm mới trong quy định về công chứng bạn cần cập nhật.
IV. Khi nào hợp đồng đặt cọc cho người chưa đủ tuổi có hiệu lực?
Có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật
Nếu hợp đồng đặt cọc được lập với sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ hoặc người giám hộ thì có giá trị pháp lý. Trong trường hợp này, người đại diện phải ký tên cùng người chưa đủ tuổi trên hợp đồng.
Ví dụ: Em A, 17 tuổi, đặt cọc mua xe máy cũ trị giá 20 triệu đồng. Nếu cha mẹ em A đồng ý bằng văn bản và cùng ký tên vào hợp đồng đặt cọc, thì hợp đồng này có hiệu lực.
Giao dịch phù hợp với tài sản riêng của người chưa đủ tuổi
Theo khoản 1 Điều 21 và Điều 23 Bộ luật Dân sự, người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi được thực hiện giao dịch phù hợp với tài sản riêng của mình. Tuy nhiên, đặt cọc tài sản lớn (mua đất, ô tô…) thường không được xem là “phù hợp với tài sản riêng” nếu không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp của tài sản.
V. Rủi ro pháp lý khi lập hợp đồng đặt cọc cho người chưa đủ tuổi
Hợp đồng có thể bị tuyên vô hiệu
Trong trường hợp bên còn lại không biết người ký hợp đồng là người chưa đủ tuổi, khi phát hiện và hợp đồng bị tuyên vô hiệu, các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Bên có lỗi gây thiệt hại còn có thể phải bồi thường.
Bên còn lại có thể bị mất quyền yêu cầu thực hiện hợp đồng
Nếu hợp đồng vô hiệu, bên nhận đặt cọc có thể phải hoàn trả lại toàn bộ tài sản đã nhận, đồng thời không được yêu cầu bên đặt cọc tiếp tục thực hiện giao dịch chính.
Hợp đồng đặt cọc cho người chưa đủ tuổi là một giao dịch tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nếu không tuân thủ đúng quy định về năng lực hành vi dân sự. Việc lập hợp đồng với người dưới 18 tuổi chỉ hợp pháp khi có sự đồng ý hoặc tham gia của người đại diện theo pháp luật. Để tránh tranh chấp, các bên nên thận trọng khi ký kết và nên tham vấn luật sư trong những trường hợp phức
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
