Tòa án tuyên hủy văn bản công chứng: Hệ quả pháp lý
Trong thực tiễn giao dịch dân sự, không ít trường hợp văn bản công chứng đã được lập hợp pháp nhưng sau đó lại bị xem xét hủy bỏ theo phán quyết của Tòa án. Việc tòa án hủy văn bản công chứng không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của các bên tham gia giao dịch mà còn đặt ra nhiều vấn đề pháp lý liên quan đến hiệu lực của công chứng. Hiểu đúng căn cứ, trình tự và hậu quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng là điều cần thiết để người dân và người hành nghề pháp luật phòng ngừa rủi ro. Bài viết dưới đây phân tích toàn diện các trường hợp Tòa án có thẩm quyền hủy văn bản công chứng theo pháp luật hiện hành.
1. Văn bản công chứng có thể bị Tòa án hủy trong những trường hợp nào?
Theo nguyên tắc chung, văn bản công chứng có giá trị chứng cứ và có hiệu lực thi hành đối với các bên liên quan. Tuy nhiên, giá trị này không phải là tuyệt đối.
Pháp luật hiện hành cho phép tòa án hủy văn bản công chứng khi có căn cứ xác định văn bản đó vi phạm pháp luật hoặc xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của chủ thể khác.
Căn cứ quan trọng được ghi nhận tại “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, theo đó giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện về:
Chủ thể có năng lực hành vi dân sự phù hợp;
Ý chí tự nguyện;
Mục đích, nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội;
Hình thức phù hợp quy định pháp luật.
Nếu văn bản công chứng xác lập giao dịch không đáp ứng các điều kiện này, Tòa án có quyền tuyên bố giao dịch vô hiệu, đồng nghĩa với việc hủy văn bản công chứng.
2. Các căn cứ phổ biến để Tòa án hủy văn bản công chứng
2.1. Giao dịch được công chứng là giao dịch vô hiệu
Đây là căn cứ phổ biến nhất trong thực tiễn xét xử.
Theo “Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự vô hiệu khi vi phạm điều kiện có hiệu lực. Một số trường hợp thường gặp:
Người ký văn bản không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;
Bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép khi ký kết;
Nội dung giao dịch vi phạm điều cấm của luật (ví dụ: chuyển nhượng quyền sử dụng đất không đủ điều kiện).
Trong các trường hợp này, tòa án hủy văn bản công chứng như hệ quả tất yếu của việc tuyên giao dịch vô hiệu.
Ví dụ minh họa: Một hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được công chứng, nhưng sau đó Tòa án xác định thửa đất đang bị kê biên thi hành án tại thời điểm ký kết. Do giao dịch vi phạm điều cấm của luật, Tòa án tuyên hợp đồng vô hiệu và hủy văn bản công chứng tương ứng.
2.2. Văn bản công chứng được lập trái thẩm quyền hoặc sai trình tự
Theo “Điều 7 và Điều 44 Luật Công chứng 2024”, công chứng viên chỉ được công chứng trong phạm vi thẩm quyền, đúng trình tự, thủ tục pháp luật quy định.
thì văn bản công chứng có thể bị Tòa án xem xét hủy bỏ nếu vi phạm đó ảnh hưởng đến tính hợp pháp của giao dịch.
2.3. Văn bản công chứng xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ ba
Không ít trường hợp người không tham gia ký kết văn bản công chứng nhưng lại là chủ thể có quyền lợi liên quan (đồng sở hữu, người thừa kế, người có quyền sử dụng hợp pháp…).
Theo “Điều 26 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015”, người có quyền, lợi ích bị xâm phạm có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Nếu Tòa án xác định văn bản công chứng làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền trái pháp luật của người thứ ba, thì tòa án hủy văn bản công chứng là biện pháp cần thiết để khôi phục trật tự pháp lý.
3. Thẩm quyền và trình tự Tòa án hủy văn bản công chứng
3.1. Thẩm quyền giải quyết
Theo “Điều 35 và Điều 39 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015”, Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc cấp tỉnh (tùy vụ việc) có thẩm quyền giải quyết tranh chấp và tuyên hủy văn bản công chứng.
Tòa án không hủy văn bản công chứng bằng thủ tục hành chính, mà chỉ thông qua bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật.
3.2. Trình tự thực hiện
Quy trình tòa án hủy văn bản công chứng thường trải qua các bước:
Nộp đơn khởi kiện yêu cầu tuyên giao dịch vô hiệu hoặc hủy văn bản công chứng;
Tòa án thụ lý, thu thập chứng cứ;
Xét xử sơ thẩm, phúc thẩm (nếu có);
Bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật là căn cứ để hủy bỏ văn bản công chứng.
4. Hậu quả pháp lý khi Tòa án hủy văn bản công chứng
Theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, khi giao dịch dân sự vô hiệu:
Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu;
Hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường.
Đối với văn bản công chứng, khi có phán quyết của Tòa án:
Văn bản công chứng không còn giá trị pháp lý;
Không được sử dụng làm căn cứ đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng;
Cơ quan có thẩm quyền phải điều chỉnh hoặc hủy các đăng ký phát sinh từ văn bản đó.
Tòa án hủy văn bản công chứng là cơ chế pháp lý cần thiết nhằm bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp của các giao dịch dân sự. Việc công chứng không làm “hợp pháp hóa” mọi giao dịch nếu bản chất giao dịch vi phạm pháp luật. Do đó, hiểu rõ các căn cứ và hậu quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng sẽ giúp các bên chủ động phòng ngừa rủi ro, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình một cách hiệu quả.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
