Vai trò của công chứng ngoài trụ sở trong bảo vệ quyền dân sự
Trong bối cảnh nhiều người dân gặp trở ngại về sức khỏe, khả năng đi lại hoặc hoàn cảnh đặc biệt, vai trò công chứng ngoài trụ sở ngày càng được nhìn nhận như một công cụ pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ quyền dân sự chính đáng. Không chỉ mang ý nghĩa hỗ trợ về mặt thủ tục, công chứng ngoài trụ sở còn góp phần bảo đảm quyền tự định đoạt tài sản, quyền lập di chúc và quyền xác lập giao dịch của các chủ thể yếu thế. Tuy nhiên, để phát huy đúng vai trò, hoạt động này cần được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật và tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc hành nghề công chứng. Bài viết phân tích vai trò của công chứng ngoài trụ sở dưới góc độ bảo vệ quyền dân sự trong thực tiễn hiện nay.
1. Công chứng ngoài trụ sở – công cụ bảo đảm quyền dân sự tiếp cận được
Một trong những nội dung cốt lõi của vai trò công chứng ngoài trụ sở là bảo đảm quyền dân sự không bị hạn chế bởi điều kiện sức khỏe hay hoàn cảnh sống của người dân.
Theo quy định của Bộ luật Dân sự, mọi cá nhân đều có quyền xác lập, thực hiện và bảo vệ quyền dân sự của mình. Việc không thể đến văn phòng công chứng nếu không có cơ chế thay thế sẽ vô hình trung làm suy giảm khả năng thực hiện quyền này.
Khoản 2 Điều 44 Luật Công chứng 2024 quy định: “Việc công chứng có thể được thực hiện ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng trong trường hợp người yêu cầu công chứng già yếu, không thể đi lại được, đang điều trị nội trú hoặc vì lý do chính đáng khác theo quy định của pháp luật”.
Quy định này thể hiện rõ định hướng bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ công chứng cho mọi chủ thể.
2. Vai trò công chứng ngoài trụ sở trong bảo vệ quyền định đoạt tài sản
2.1. Bảo vệ quyền lập di chúc của người yếu thế
Trong lĩnh vực thừa kế, công chứng ngoài trụ sở đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ quyền lập di chúc của người cao tuổi, người đang điều trị bệnh hoặc người bị hạn chế khả năng đi lại.
Khi công chứng viên trực tiếp chứng kiến việc lập di chúc tại nơi ở hoặc nơi điều trị, ý chí của người lập di chúc được ghi nhận kịp thời, hạn chế nguy cơ bị xuyên tạc hoặc phủ nhận sau này.
Thực tiễn xét xử cho thấy, di chúc được công chứng ngoài trụ sở nhưng đúng trình tự thường có giá trị chứng cứ cao, góp phần bảo vệ quyền định đoạt tài sản của người để lại di sản.
2.2. Hạn chế nguy cơ vô hiệu do hình thức
Nhiều giao dịch dân sự bị tuyên vô hiệu không phải do nội dung trái luật mà do không đáp ứng điều kiện về hình thức. Công chứng ngoài trụ sở giúp người dân thực hiện đúng hình thức pháp lý cần thiết ngay cả khi không thể đến trụ sở công chứng.
Theo Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015: “Hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch trong trường hợp luật có quy định”.
Công chứng ngoài trụ sở vì vậy đóng vai trò bảo đảm hiệu lực pháp lý của giao dịch dân sự.
3. Vai trò công chứng ngoài trụ sở trong bảo vệ ý chí tự nguyện
Một chức năng quan trọng của công chứng là kiểm soát ý chí tự nguyện của các bên khi xác lập giao dịch. Điều này càng có ý nghĩa trong các trường hợp người yêu cầu công chứng đang ở trạng thái sức khỏe yếu hoặc phụ thuộc vào người khác.
Khoản 1 Điều 7 Luật Công chứng 2024 quy định nguyên tắc hành nghề: “Công chứng viên phải tuân thủ pháp luật, hành nghề độc lập, trung thực, khách quan”.
Khi công chứng viên trực tiếp đến nơi ở, bệnh viện hoặc nơi cư trú, họ có điều kiện quan sát trực tiếp hoàn cảnh, tâm lý, khả năng nhận thức của người yêu cầu, từ đó góp phần bảo vệ ý chí tự nguyện thực sự của chủ thể giao dịch.
>>> Xem thêm: Khiếu nại thế nào nếudịch vụ làm sổ đỏ làm sai thông tin?
4. Công chứng ngoài trụ sở và vai trò phòng ngừa tranh chấp dân sự
4.1. Tăng giá trị chứng cứ của văn bản công chứng
Theo Điều 5 Luật Công chứng 2024: “Văn bản công chứng có hiệu lực kể từ ngày được công chứng viên ký và đóng dấu của tổ chức hành nghề công chứng”.
Văn bản công chứng ngoài trụ sở, nếu được thực hiện đúng quy định, có giá trị pháp lý và giá trị chứng cứ tương đương văn bản công chứng tại trụ sở. Điều này giúp giảm đáng kể khả năng phát sinh tranh chấp và tạo cơ sở vững chắc cho Tòa án khi giải quyết vụ việc.
4.2. Bảo vệ quyền dân sự trong các tình huống khẩn cấp
Trong nhiều trường hợp khẩn cấp về sức khỏe, việc chậm trễ công chứng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, thậm chí làm mất cơ hội thể hiện ý chí cuối cùng của người dân.
Công chứng ngoài trụ sở trong những tình huống này không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là cơ chế bảo vệ quyền dân sự kịp thời, bảo đảm quyền nhân thân và quyền tài sản không bị bỏ ngỏ.
>>> Xem thêm: Khi nào nên cập nhậtDi chúc tại nhà sau những biến động lớn trong gia đình
5. Điều kiện để vai trò công chứng ngoài trụ sở được phát huy đúng nghĩa
Để vai trò công chứng ngoài trụ sở thực sự phát huy giá trị bảo vệ quyền dân sự, cần bảo đảm:
Có lý do chính đáng, phù hợp quy định pháp luật
Công chứng viên trực tiếp chứng kiến toàn bộ quá trình ký hoặc điểm chỉ
Ghi nhận đầy đủ địa điểm, hoàn cảnh, tình trạng người yêu cầu công chứng
Không để người có quyền lợi liên quan chi phối quá trình công chứng
Nếu các điều kiện này không được bảo đảm, công chứng ngoài trụ sở có thể bị xem là hình thức, thậm chí làm phát sinh rủi ro pháp lý.
Kết luận
Vai trò công chứng ngoài trụ sở không chỉ nằm ở tính linh hoạt về địa điểm mà quan trọng hơn là khả năng bảo vệ quyền dân sự một cách thực chất cho người dân trong những hoàn cảnh đặc biệt. Khi được thực hiện đúng khuôn khổ pháp luật và nguyên tắc nghề nghiệp, công chứng ngoài trụ sở trở thành công cụ hữu hiệu giúp bảo đảm quyền tự định đoạt, phòng ngừa tranh chấp và nâng cao an toàn pháp lý cho giao dịch dân sự. Ngược lại, nếu bị lạm dụng hoặc thực hiện hình thức, vai trò này sẽ bị suy giảm và tiềm ẩn nhiều hệ quả pháp lý nghiêm trọng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
