Thừa kế hợp pháp: Không có giấy tờ có được không?

Thừa kế hợp pháp là quyền được pháp luật công nhận đối với người được hưởng di sản theo quy định của Bộ luật Dân sự, dù có di chúc hay không. Nhưng nếu người được thừa kế không có đầy đủ giấy tờ, việc chứng minh quyền thừa kế trở nên phức tạp. Vậy liệu không có hồ sơ thì có thể thừa kế hợp pháp hay không? Bài viết sau sẽ phân tích các quy định pháp luật và hướng dẫn xử lý khi thiếu giấy tờ thừa kế.

>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng uy tín giúp thủ tục nhanh chóng, chính xác.

1. Khái niệm thừa kế hợp pháp và căn cứ pháp lý

1.1 Thừa kế hợp pháp là gì?

Theo Điều 649 và Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, thừa kế hợp pháp bao gồm:

Thừa kế theo di chúc: Khi người chết để lại di chúc hợp pháp xác định rõ người được hưởng tài sản.
Thừa kế theo pháp luật: Khi không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp, thì tài sản được chia theo hàng thừa kế do pháp luật quy định.

1.2 Quy định pháp luật liên quan

Điều 609 BLDS 2015: Cá nhân có quyền để lại tài sản thừa kế cho người khác.
Điều 651 BLDS 2015: Quy định 3 hàng thừa kế theo pháp luật.
Điều 57 Luật Công chứng 2014: Yêu cầu xác lập văn bản khai nhận di sản hoặc thỏa thuận phân chia di sản.

2. Không có giấy tờ thì có được công nhận thừa kế hợp pháp?

2.1 Trường hợp thiếu giấy tờ chứng minh tài sản

Trong nhiều trường hợp thực tế, người để lại di sản đã qua đời nhưng:

Không kịp sang tên tài sản;
Không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc tài sản chưa được đăng ký;
Tài sản là tiền, vàng, cổ phiếu không ghi danh.

=> Người thừa kế vẫn có quyền yêu cầu thừa kế, nhưng phải bổ sung hồ sơ chứng minh quan hệ nhân thân và nguồn gốc tài sản.

>>> Xem thêm: Bạn có biết chứng thực chữ ký khác gì với công chứng không?

2.2 Các giấy tờ thay thế có thể sử dụng

Khi thiếu hồ sơ gốc, có thể sử dụng:

Giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, trích lục khai tử để chứng minh quan hệ thừa kế;
Biên lai đóng thuế, hợp đồng mua bán cũ, biên bản họp gia đình;
Lời khai của nhân chứng có xác nhận chính quyền địa phương.

Tòa án hoặc tổ chức công chứng sẽ xem xét toàn bộ tình tiết để xác định thừa kế hợp pháp.

>>> Xem thêm: Tài sản chung – tài sản riêng: câu hỏi gây rối loạn khi Công chứng văn bản thừa kế.

3. Thủ tục thừa kế hợp pháp khi không đủ giấy tờ

3.1 Thủ tục công chứng khai nhận di sản

Nếu có sự đồng thuận giữa các người thừa kế, có thể thực hiện:

Văn bản khai nhận di sản;
Văn bản thỏa thuận phân chia di sản.

Xem thêm: Có được uỷ quyền làm sổ đỏ hay không?

Thành phần hồ sơ gồm:

CMND/CCCD, sổ hộ khẩu của người thừa kế;
Giấy chứng tử người để lại di sản;
Giấy tờ xác nhận tài sản (nếu có hoặc tài liệu thay thế);
Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế;
Đơn đề nghị công chứng, khai nhận/thỏa thuận di sản.

>>> Xem thêm: Làm thế nào để giảm thời gian làm sổ đỏ hiệu quả?

3.2 Khởi kiện yêu cầu chia thừa kế tại Tòa án

Nếu xảy ra tranh chấp hoặc không có đủ giấy tờ để công chứng:

Người thừa kế có thể khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế;
Cung cấp các chứng cứ thay thế để chứng minh quyền và tài sản liên quan;
Tòa án sẽ xem xét hồ sơ, lời khai, nhân chứng và ra quyết định công nhận quyền thừa kế hợp pháp.

4. Ví dụ thực tế

Trường hợp 1: Ông B qua đời, để lại mảnh đất chưa có sổ đỏ đứng tên ông. Ba người con muốn chia đất nhưng không có giấy tờ gì ngoài biên lai thuế đất do ông đóng từ năm 2000. Sau khi làm đơn xác nhận tại UBND và mời tổ trưởng dân phố xác nhận nguồn gốc đất, họ đã lập được văn bản thỏa thuận chia thừa kế hợp pháp tại tổ chức công chứng.

Trường hợp 2: Bà T mất để lại số tiền gửi tiết kiệm trong tài khoản. Không có di chúc, chỉ còn lại giấy tờ hộ khẩu và giấy khai sinh con. Ngân hàng từ chối chi trả vì không có chứng nhận thừa kế. Con bà đã khởi kiện và được Tòa tuyên là người thừa kế hợp pháp theo hàng thừa kế thứ nhất.

5. Lưu ý khi thừa kế hợp pháp thiếu hồ sơ

Thu thập càng nhiều chứng cứ liên quan đến tài sản và quan hệ nhân thân càng tốt;
Nếu có tranh chấp, ưu tiên phương án hòa giải trước khi đưa ra Tòa;
Có thể đề nghị chính quyền địa phương hỗ trợ xác nhận nguồn gốc tài sản;
Tránh tự ý định đoạt tài sản khi chưa có sự đồng thuận hoặc công nhận pháp lý.

>>> Xem thêm: Sống chung không đăng ký kết hôn – Có được thừa kế tài sản không?

6. Kết luận

Thừa kế hợp pháp vẫn có thể được công nhận ngay cả khi thiếu một phần giấy tờ, nếu người thừa kế chứng minh được quan hệ với người đã mất và nguồn gốc tài sản thừa kế. Trong trường hợp này, cần chủ động thu thập tài liệu, chứng cứ thay thế, phối hợp với chính quyền và lựa chọn con đường phù hợp như công chứng hoặc khởi kiện để đảm bảo quyền lợi.

Xem thêm: Di chúc có hiệu lực trễ, tài sản bị mất? Khi nào thừa kế bị trì hoãn

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.