Người ngoài có được chia tài sản? Sự thật về quyền thừa kế của người thân không ruột thịt
Trong các vụ tranh chấp di sản, một vấn đề thường gây tranh cãi là quyền thừa kế của người thân không ruột thịt. Liệu người nuôi dưỡng, người sống chung như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn, hay bạn đời lâu năm có được chia tài sản khi người để lại di sản qua đời? Câu trả lời không đơn giản, vì còn tùy thuộc vào hình thức thừa kế và các căn cứ pháp lý liên quan.
1. Quyền thừa kế của người thân không ruột thịt là gì?
1.1 Khái niệm và đối tượng liên quan
Người thân không ruột thịt là những cá nhân có quan hệ gần gũi, chăm sóc, gắn bó lâu dài với người chết nhưng không thuộc hàng thừa kế theo quy định tại Bộ luật Dân sự, ví dụ:
Người sống chung như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn;
Con nuôi không đăng ký hợp pháp;
Người bạn đời đồng giới không có quan hệ hôn nhân;
Người chăm sóc, bạn thân, con riêng không được nhận nuôi chính thức…
Trong trường hợp này, quyền thừa kế của người thân chỉ được công nhận nếu có một trong các điều kiện nhất định về pháp lý.
1.2 Phân biệt thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật
Thừa kế theo di chúc: Người chết có quyền để lại tài sản cho bất kỳ ai, kể cả người ngoài.
Thừa kế theo pháp luật: Áp dụng khi không có di chúc hoặc di chúc vô hiệu. Người được hưởng thừa kế phải thuộc ba hàng thừa kế theo Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015.
Do đó, người thân không ruột thịt sẽ không được chia tài sản nếu không có tên trong di chúc hoặc không thuộc hàng thừa kế hợp pháp.
>>> Xem thêm: Anh em không đồng thuận, tài sản chia thế nào? Giải pháp cho thừa kế đồng sở hữu
2. Căn cứ pháp lý về quyền thừa kế của người thân
2.1 Bộ luật Dân sự 2015
Điều 609: Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình cho bất kỳ người nào.
Điều 644: Người thừa kế không phụ thuộc nội dung di chúc (người có quyền hưởng một phần di sản bất kể nội dung di chúc).
Điều 651: Xác định ba hàng thừa kế theo pháp luật. Người ngoài không nằm trong các hàng này không được chia tài sản nếu không có di chúc.
2.2 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014
Điều 14 và 16: Nếu hai người sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn thì quan hệ tài sản giữa họ được giải quyết theo nguyên tắc tài sản chung riêng, không mặc nhiên có quyền thừa kế như vợ chồng hợp pháp.
>>> Xem thêm: Lỡ ký sai có được chứng thực chữ ký lại không? Xem hướng dẫn xử lý tại đây.
3. Khi nào người thân không ruột thịt được hưởng thừa kế?
3.1 Quyền thừa kế không ruột thịt nếu có tên trong di chúc
Đây là cách duy nhất để người thân không ruột thịt được hưởng tài sản hợp pháp từ người đã khuất. Ví dụ, một người có thể ghi trong di chúc rằng để lại nhà đất cho người bạn thân đã chăm sóc mình suốt nhiều năm.
Lưu ý: Di chúc cần hợp lệ theo quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự: có người lập, có chữ ký, có công chứng (trong một số trường hợp).
3.2 Được nhận tài sản từ thỏa thuận chia thừa kế của quyền thừa kế không ruột thịt
Nếu các đồng thừa kế trong hàng thừa kế hợp pháp tự nguyện đồng ý chia tài sản cho người ngoài, thì người này vẫn có thể nhận tài sản. Đây là một sự nhượng quyền tự nguyện, không phải thừa kế theo pháp luật.
3.3 Có công nuôi dưỡng, chăm sóc và chứng minh được đóng góp
Người thân không ruột thịt nếu có công nuôi dưỡng người chết, đóng góp vào khối tài sản thì có thể yêu cầu chia tài sản trên cơ sở xác lập quyền sở hữu chung hoặc nghĩa vụ hoàn trả công sức.
Tuy nhiên, yêu cầu này không mang tính chất “thừa kế” mà là tranh chấp tài sản dân sự độc lập.
4. Ví dụ thực tế về quyền thừa kế của người thân không ruột thịt
Tình huống: Ông B sống chung như vợ chồng với bà C hơn 20 năm nhưng không đăng ký kết hôn. Khi ông B qua đời, bà C không có tên trong sổ đỏ, cũng không được nhắc đến trong di chúc. Con ruột ông B làm thủ tục kê khai di sản và không cho bà C nhận gì.
Kết quả: Bà C không có quyền thừa kế theo pháp luật, nhưng đã khởi kiện yêu cầu xác định tài sản chung trong thời gian sống chung và được Tòa án chấp thuận một phần quyền lợi.
5. Lưu ý để bảo vệ quyền lợi cho người thân không ruột thịt
5.1 Người lập di chúc nên ghi rõ và hợp thức hóa di chúc của quyền thừa kế không ruột thịt
Để tránh tranh chấp, người lập di chúc cần công chứng hoặc chứng thực, ghi rõ lý do, tên người nhận, phần tài sản được chia và có nhân chứng đầy đủ.
5.2 Nên đăng ký quan hệ pháp lý hợp lệ (con nuôi, vợ chồng…) trong trường hợp quyền thừa kế không ruột thịt
Trường hợp muốn bảo vệ quyền thừa kế của người thân, nên hoàn tất các thủ tục hợp pháp như:
5.3 Nếu không có di chúc – có thể thương lượng quyền thừa kế không ruột thịt
Trong trường hợp không có di chúc, người thân không ruột thịt có thể đề nghị các đồng thừa kế chia một phần tài sản, và hai bên có thể lập văn bản thỏa thuận được công chứng để hợp thức hóa.
Quyền thừa kế của người thân không ruột thịt không được pháp luật mặc nhiên công nhận, trừ khi có di chúc hợp lệ hoặc sự thỏa thuận rõ ràng của các đồng thừa kế. Để bảo đảm quyền lợi, người để lại tài sản nên lập di chúc rõ ràng, người nhận cần có căn cứ hợp pháp và tránh để xảy ra tranh chấp.
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
