Hợp đồng vay bị ép buộc ký – có được hủy bỏ không?
Hủy bỏ hợp đồng vay là một trong những vấn đề thường gặp trong thực tiễn dân sự, đặc biệt khi người ký hợp đồng cho rằng mình bị đe dọa, cưỡng ép, lừa dối hoặc lợi dụng hoàn cảnh khó khăn. Pháp luật Việt Nam quy định như thế nào về quyền hủy bỏ hợp đồng trong các trường hợp này? Khi nào hợp đồng vay bị coi là vô hiệu? Bài viết sau sẽ phân tích rõ căn cứ pháp lý và thực tiễn áp dụng.
>>> Xem thêm: Hợp đồng có tài sản thế chấp mà không công chứng? Nguy cơ vô hiệu vẫn hiện hữu – hãy công chứng hợp đồng vay tiền.
1. Căn cứ pháp lý về hiệu lực hợp đồng vay
1.1. Điều kiện có hiệu lực của hợp đồng
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng dân sự (bao gồm hợp đồng vay tiền) có hiệu lực khi đáp ứng đủ các điều kiện sau:
Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp
Chủ thể tham gia hợp đồng hoàn toàn tự nguyện
Mục đích và nội dung của hợp đồng không vi phạm điều cấm, không trái đạo đức xã hội
Hình thức hợp đồng phù hợp với quy định pháp luật (nếu pháp luật có quy định)
1.2. Hợp đồng vay bị ép buộc là vi phạm nguyên tắc tự nguyện
Trường hợp hợp đồng vay được xác lập trong điều kiện bị đe dọa, cưỡng ép, lừa dối hoặc lợi dụng hoàn cảnh khó khăn thì sẽ vi phạm yếu tố “tự nguyện” và có thể bị tuyên vô hiệu.
>>> Xem thêm: Ngoài di chúc và hợp đồng, văn phòng công chứng còn có thể hỗ trợ bạn những dịch vụ nào khác?
2. Khi nào được hủy bỏ hợp đồng vay?
2.1. Hủy bỏ hợp đồng vay do bị lừa dối hoặc đe dọa
Theo Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015:
“Người bị lừa dối hoặc bị đe dọa để xác lập hợp đồng có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố hợp đồng vô hiệu.”
Hành vi đe dọa ở đây phải ở mức độ làm cho bên bị đe dọa buộc phải ký hợp đồng trái với ý chí thật sự của mình.
2.2. Hủy bỏ hợp đồng vay do bị lợi dụng hoàn cảnh khó khăn
Theo Điều 132 Bộ luật Dân sự 2015:
“Người xác lập giao dịch dân sự trong hoàn cảnh đặc biệt khó khăn… bị người khác lợi dụng để xác lập hợp đồng với điều kiện bất lợi thì có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố vô hiệu.”
Trường hợp này thường xảy ra khi bên vay tiền đang trong hoàn cảnh khẩn cấp (ốm đau, cần tiền gấp…) và bị bên cho vay áp đặt mức lãi suất bất thường, điều kiện vay khắt khe.
Trường hợp 1: Chị T vay anh H 300 triệu đồng để chữa bệnh gấp cho mẹ. Vì cần tiền ngay, chị chấp nhận ký hợp đồng vay với lãi suất 20%/tháng, kèm theo điều kiện nếu không trả đúng hạn sẽ bị mất nhà đang ở. Sau này, chị khởi kiện yêu cầu tuyên hợp đồng vô hiệu vì bị lợi dụng hoàn cảnh khó khăn.
Tòa án xác định chị T thực sự đang trong hoàn cảnh đặc biệt và mức lãi suất gấp nhiều lần quy định pháp luật, nên đã tuyên hợp đồng vô hiệu theo Điều 132.
Trường hợp 2: Anh M bị một nhóm người ép ký giấy vay nợ 500 triệu đồng với lãi suất cao, kèm điều kiện giao sổ đỏ làm tin. Sau khi thoát khỏi nhóm người này, anh khởi kiện ra Tòa yêu cầu tuyên hợp đồng vô hiệu vì bị đe dọa, cưỡng ép. Sau khi xác minh, Tòa chấp nhận yêu cầu, tuyên hợp đồng vô hiệu theo Điều 127.
5. Thủ tục yêu cầu hủy bỏ hợp đồng vay
Chuẩn bị hồ sơ:
Đơn khởi kiện yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu
Bản sao hợp đồng vay
Tài liệu chứng minh hành vi ép buộc, đe dọa, lừa dối (nếu có)
CMND/CCCD, sổ hộ khẩu
Nộp tại Tòa án có thẩm quyền
Tòa án nhân dân cấp huyện nơi bị đơn cư trú hoặc nơi hợp đồng được thực hiện
Tham gia phiên xét xử, cung cấp chứng cứ để chứng minh hành vi trái pháp luật khi xác lập hợp đồng.
>>> Xem thêm: Bạn có biết chọn sai phòng công chứng có thể gặp rắc rối pháp lý? Khám phá địa chỉ đáng tin cậy ngay hôm nay!
Kết luận
Việc hủy bỏ hợp đồng vay trong các trường hợp bị ép buộc, đe dọa, lừa dối hoặc bị lợi dụng hoàn cảnh khó khăn là quyền hợp pháp của người dân theo quy định của Bộ luật Dân sự. Tuy nhiên, để được Tòa án chấp nhận, người khởi kiện cần thu thập chứng cứ rõ ràng, có căn cứ xác đáng chứng minh sự thiếu tự nguyện trong quá trình ký kết hợp đồng.
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
