Công chứng ngoài trụ sở trong thực tiễn xét xử hiện nay
Trong bối cảnh nhu cầu công chứng ngày càng đa dạng, công chứng ngoài trụ sở đã trở thành một cơ chế linh hoạt nhằm bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người dân trong các trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, khi các giao dịch phát sinh tranh chấp và được đưa ra Tòa án, thực tiễn công chứng ngoài trụ sở lại đặt ra nhiều vấn đề pháp lý phức tạp liên quan đến tính hợp pháp của thủ tục, thẩm quyền công chứng viên và giá trị chứng cứ của văn bản công chứng. Thực tiễn xét xử cho thấy, không phải mọi văn bản được công chứng ngoài trụ sở đều được Tòa án công nhận nếu trình tự thực hiện không tuân thủ chặt chẽ quy định pháp luật. Việc phân tích các quan điểm xét xử hiện nay có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng áp dụng pháp luật thống nhất và phòng ngừa rủi ro pháp lý cho các bên giao dịch.
>>> Xem thêm: 5 lưu ý quan trọng khi làm hợp đồng mua bán tại văn phòng công chứng
1. Khung pháp lý điều chỉnh công chứng ngoài trụ sở
Theo quy định tại Luật Công chứng hiện hành, công chứng ngoài trụ sở không phải là một hình thức tùy nghi mà chỉ được thực hiện trong những trường hợp cụ thể, có điều kiện rõ ràng.
Khoản 2 Điều 44 Luật Công chứng quy định: “Việc công chứng được thực hiện ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng trong trường hợp người yêu cầu công chứng là người già yếu, không thể đi lại được, người đang bị tạm giữ, tạm giam, đang chấp hành hình phạt tù hoặc vì lý do chính đáng khác theo quy định của pháp luật”.
Từ quy định này, có thể thấy rằng công chứng ngoài trụ sở là ngoại lệ của nguyên tắc công chứng tại trụ sở, và việc áp dụng ngoại lệ phải được chứng minh bằng căn cứ thực tế cụ thể.
2. Cách tiếp cận của Tòa án trong thực tiễn xét xử
2.1. Không mặc nhiên công nhận công chứng ngoài trụ sở là hợp pháp
Thực tiễn xét xử cho thấy, Tòa án không mặc nhiên công nhận giá trị pháp lý của văn bản được công chứng ngoài trụ sở chỉ vì có chữ ký và dấu của công chứng viên.
Trong nhiều vụ án tranh chấp hợp đồng, di chúc, văn bản ủy quyền, Tòa án thường tập trung xem xét các yếu tố sau:
Có thuộc trường hợp được phép công chứng ngoài trụ sở hay không
Có tài liệu chứng minh lý do công chứng ngoài trụ sở tại thời điểm thực hiện hay không
Địa điểm công chứng có được ghi nhận rõ ràng trong lời chứng của công chứng viên hay không
Nếu không chứng minh được lý do chính đáng, Tòa án có xu hướng đánh giá thủ tục công chứng là vi phạm trình tự, từ đó xem xét ảnh hưởng đến hiệu lực của văn bản.
2.2. Trách nhiệm chứng minh thuộc về bên viện dẫn giá trị công chứng
Một điểm đáng chú ý trong thực tiễn xét xử là Tòa án thường đặt gánh nặng chứng minh lên bên viện dẫn giá trị pháp lý của văn bản công chứng ngoài trụ sở.
Cụ thể, nếu một bên cho rằng văn bản công chứng tại nhà, tại bệnh viện hoặc nơi khác là hợp pháp, thì bên đó phải chứng minh:
Người yêu cầu công chứng thực sự không thể đến trụ sở tại thời điểm công chứng
Công chứng viên đã trực tiếp chứng kiến việc ký hoặc điểm chỉ
Việc công chứng được thực hiện đúng thẩm quyền và địa bàn hành nghề
3. Những sai sót phổ biến bị Tòa án “bắt lỗi” trong công chứng ngoài trụ sở
3.1. Không ghi rõ địa điểm công chứng trong lời chứng
Trong nhiều bản án, Tòa án nhận định rằng việc công chứng viên không ghi rõ địa điểm thực hiện công chứng là vi phạm hình thức nghiêm trọng.
Lời chứng chỉ ghi chung chung “ngoài trụ sở” hoặc không đề cập địa điểm cụ thể khiến Tòa án khó kiểm soát tính hợp pháp của hoạt động công chứng, đặc biệt là vấn đề thẩm quyền theo địa bàn.
3.2. Lý do công chứng ngoài trụ sở mang tính hình thức
Một số vụ việc cho thấy lý do công chứng ngoài trụ sở được ghi nhận mang tính đối phó, chẳng hạn:
Không có hồ sơ y tế chứng minh tình trạng sức khỏe
Người yêu cầu công chứng vẫn tham gia nhiều giao dịch khác trong cùng thời điểm
Không có xác nhận của cơ sở điều trị hoặc người làm chứng
Trong các trường hợp này, Tòa án thường kết luận rằng điều kiện công chứng ngoài trụ sở không được đáp ứng thực chất.
4. Quan điểm của Tòa án về hiệu lực văn bản công chứng ngoài trụ sở
Thực tiễn xét xử hiện nay cho thấy, Tòa án áp dụng cách tiếp cận linh hoạt nhưng chặt chẽ:
Nếu vi phạm thủ tục công chứng ngoài trụ sở không làm thay đổi ý chí tự nguyện của các bên, Tòa án có thể vẫn công nhận hiệu lực giao dịch
Nếu vi phạm thủ tục dẫn đến nghi ngờ về năng lực hành vi, ý chí hoặc sự tự nguyện, Tòa án có thể tuyên vô hiệu toàn bộ hoặc một phần giao dịch
Cách tiếp cận này phù hợp với tinh thần bảo vệ an toàn pháp lý cho giao dịch dân sự nhưng không dung túng cho việc lạm dụng công chứng ngoài trụ sở.
Thực tiễn công chứng ngoài trụ sở trong xét xử hiện nay cho thấy xu hướng kiểm soát chặt chẽ của Tòa án đối với tính hợp pháp của hoạt động công chứng ngoại lệ này. Văn bản công chứng chỉ thực sự phát huy giá trị pháp lý khi được thực hiện đúng điều kiện, đúng thẩm quyền và có căn cứ rõ ràng. Việc hiểu đúng và áp dụng đúng quy định về công chứng ngoài trụ sở không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của các bên giao dịch mà còn góp phần nâng cao tính an toàn và minh bạch của hệ thống công chứng trong thực tiễn pháp lý Việt Nam.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
