Nhận diện hành vi lạm dụng công chứng ngoài trụ sở trái pháp luật
Trong bối cảnh nhu cầu công chứng ngoài trụ sở ngày càng gia tăng nhằm hỗ trợ người già yếu, người bệnh hoặc các trường hợp đặc biệt, thực tiễn đã xuất hiện không ít biểu hiện lạm dụng công chứng ngoài trụ sở để hợp thức hóa các giao dịch tiềm ẩn rủi ro pháp lý. Việc công chứng không đúng điều kiện, sai thẩm quyền hoặc mang tính hình thức có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt khi tranh chấp phát sinh. Nhận diện đúng các hành vi lạm dụng là cơ sở quan trọng để bảo vệ tính an toàn pháp lý của giao dịch dân sự và uy tín của hoạt động công chứng. Đây cũng là vấn đề đang được cơ quan quản lý và Tòa án đặc biệt quan tâm trong thời gian gần đây.
>>> Xem thêm: Tại sao nên đến văn phòng công chứng thay vì chứng thực tại phường?
1. Công chứng ngoài trụ sở – ngoại lệ có điều kiện của pháp luật
Theo nguyên tắc chung, công chứng phải được thực hiện tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng. Công chứng ngoài trụ sở chỉ là ngoại lệ, không phải quyền tùy nghi của công chứng viên hay người yêu cầu công chứng.
Khoản 2 Điều 44 Luật Công chứng 2024 quy định: “Việc công chứng có thể được thực hiện ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng trong trường hợp người yêu cầu công chứng già yếu, không thể đi lại được, đang điều trị nội trú hoặc vì lý do chính đáng khác theo quy định của pháp luật”.
Như vậy, công chứng ngoài trụ sở chỉ hợp pháp khi đồng thời thỏa mãn điều kiện về chủ thể và lý do chính đáng, không phải cứ có yêu cầu là được chấp nhận.
2. Thế nào là hành vi lạm dụng công chứng ngoài trụ sở?
Lạm dụng công chứng ngoài trụ sở có thể hiểu là việc lợi dụng cơ chế ngoại lệ của pháp luật để thực hiện công chứng trái với bản chất, mục đích và điều kiện luật định, làm suy giảm tính an toàn pháp lý của giao dịch.
Hành vi lạm dụng không chỉ xuất phát từ phía người yêu cầu công chứng mà còn có thể đến từ sự buông lỏng kiểm soát hoặc vi phạm nghĩa vụ nghề nghiệp của công chứng viên.
3. Các dấu hiệu điển hình của hành vi lạm dụng công chứng ngoài trụ sở
3.1. Không có căn cứ chính đáng nhưng vẫn thực hiện công chứng ngoài trụ sở
Một trong những biểu hiện phổ biến nhất của lạm dụng công chứng ngoài trụ sở là việc công chứng viên chấp nhận công chứng tại nhà, quán cà phê, văn phòng doanh nghiệp… trong khi:
Người yêu cầu hoàn toàn khỏe mạnh
Không có tài liệu chứng minh lý do không thể đến trụ sở
Việc lựa chọn địa điểm chỉ nhằm “thuận tiện” cho giao dịch
Trong các trường hợp này, việc công chứng ngoài trụ sở đã vượt ra ngoài phạm vi ngoại lệ mà pháp luật cho phép.
3.2. Công chứng ngoài trụ sở mang tính hình thức, không chứng kiến đầy đủ
Pháp luật yêu cầu công chứng viên phải trực tiếp chứng kiến việc giao kết hợp đồng, giao dịch.
Khoản 1 Điều 7 Luật Công chứng 2024 nhấn mạnh nguyên tắc hành nghề: “Công chứng viên phải tuân thủ pháp luật, hành nghề độc lập, trung thực, khách quan”.
Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy có trường hợp công chứng viên:
Không trực tiếp chứng kiến việc ký kết
Ký lời chứng khi các bên đã ký sẵn
Không kiểm tra đầy đủ năng lực hành vi, ý chí tự nguyện
Những hành vi này thường bị Tòa án xem là vi phạm nghiêm trọng trình tự công chứng.
3.3. Lợi dụng công chứng ngoài trụ sở để che giấu giao dịch rủi ro
Công chứng ngoài trụ sở đôi khi bị lợi dụng để thực hiện các giao dịch có dấu hiệu:
Chuyển nhượng tài sản trong thời gian nhạy cảm
Tẩu tán tài sản để trốn tránh nghĩa vụ
Ép buộc người yếu thế ký kết văn bản
Việc lựa chọn địa điểm riêng tư, thiếu sự giám sát xã hội đã tạo điều kiện cho giao dịch thiếu minh bạch, làm sai lệch vai trò bảo đảm an toàn pháp lý của hoạt động công chứng.
4. Hệ quả pháp lý của việc lạm dụng công chứng ngoài trụ sở
at the financial advisor
4.1. Nguy cơ văn bản công chứng bị Tòa án tuyên vô hiệu
Trong quá trình giải quyết tranh chấp, nếu có căn cứ xác định việc công chứng ngoài trụ sở không đúng điều kiện luật định, Tòa án có thể tuyên:
Giao dịch vô hiệu
Văn bản công chứng không có giá trị chứng cứ
Điều này đặc biệt phổ biến trong các vụ án về thừa kế, chuyển nhượng nhà đất, tặng cho tài sản.
4.2. Trách nhiệm pháp lý của công chứng viên
Theo quy định pháp luật về công chứng và xử lý vi phạm hành chính, công chứng viên có hành vi lạm dụng công chứng ngoài trụ sở có thể phải chịu:
Trách nhiệm kỷ luật
Xử phạt vi phạm hành chính
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại
Trường hợp nghiêm trọng, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Đây là rủi ro nghề nghiệp rất lớn nếu công chứng viên không tuân thủ nghiêm ngặt quy định pháp luật.
5. Cách nhận diện và phòng ngừa lạm dụng công chứng ngoài trụ sở trong thực tiễn
Để hạn chế lạm dụng công chứng ngoài trụ sở, cần đặc biệt chú trọng:
Kiểm tra chặt chẽ lý do yêu cầu công chứng ngoài trụ sở
Yêu cầu công chứng viên ghi rõ hoàn cảnh, địa điểm, lý do trong lời chứng
Đánh giá đầy đủ năng lực hành vi và ý chí tự nguyện của các bên
Từ chối công chứng nếu có dấu hiệu lợi dụng, ép buộc hoặc giao dịch không minh bạch
Đây không chỉ là trách nhiệm nghề nghiệp mà còn là yêu cầu bảo vệ trật tự pháp lý chung.
Kết luận
Lạm dụng công chứng ngoài trụ sở là hiện tượng tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý, có thể làm vô hiệu hóa giá trị bảo đảm của hoạt động công chứng nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Việc nhận diện đúng các hành vi lạm dụng không chỉ giúp người dân phòng tránh tranh chấp mà còn góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp, chuẩn mực của đội ngũ công chứng viên. Trong mọi trường hợp, công chứng ngoài trụ sở phải được xem là ngoại lệ có điều kiện, không phải giải pháp tùy tiện cho mọi giao dịch.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
