Công chứng văn bản từ chối nhận di sản ảnh hưởng đến thừa kế
Trong quá trình phân chia di sản thừa kế, không ít trường hợp người thừa kế không muốn nhận phần tài sản được để lại và lựa chọn lập văn bản từ chối nhận di sản. Tuy nhiên, nhiều người băn khoăn công chứng văn bản từ chối nhận di sản ảnh hưởng quyền thừa kế như thế nào, liệu sau khi công chứng có thể thay đổi ý định hay không. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết căn cứ pháp lý, hậu quả và ảnh hưởng của việc công chứng văn bản từ chối nhận di sản theo quy định pháp luật mới nhất năm 2025.
1. Căn cứ pháp lý về công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Việc từ chối nhận di sản được quy định rõ trong Bộ luật Dân sự năm 2015 và Luật Công chứng năm 2014.
Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Việc từ chối phải được lập thành văn bản và được công chứng, chứng thực.”
Bên cạnh đó, Điều 59 Luật Công chứng 2014 nêu:
“Công chứng viên chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của văn bản từ chối nhận di sản do người thừa kế lập.”
Từ hai quy định trên, có thể khẳng định: việc công chứng văn bản từ chối nhận di sản là điều kiện bắt buộc để văn bản có giá trị pháp lý, đồng thời xác lập ý chí tự nguyện của người thừa kế trong việc không nhận tài sản.
2. Công chứng văn bản từ chối nhận di sản ảnh hưởng quyền thừa kế như thế nào
2.1. Người từ chối sẽ mất quyền hưởng phần di sản tương ứng
Ngay khi văn bản từ chối nhận di sản được công chứng, người lập văn bản sẽ không còn quyền hưởng phần tài sản được thừa kế. Theo khoản 3 Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, việc từ chối chỉ có hiệu lực khi được lập và công chứng trước thời điểm phân chia di sản.
Điều này đồng nghĩa, sau khi công chứng xong, người từ chối sẽ bị loại khỏi danh sách người thừa kế. Phần tài sản của họ sẽ được chia lại cho các người thừa kế còn lại theo quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 (thừa kế theo pháp luật) hoặc theo nội dung di chúc (nếu có).
Ví dụ minh họa: Bà H qua đời để lại di sản là một căn nhà, 3 người con gồm A, B và C là hàng thừa kế thứ nhất. Anh A làm văn bản từ chối nhận di sản và công chứng hợp lệ. Khi thực hiện thủ tục khai nhận di sản, phần của anh A sẽ được chia lại cho B và C. Như vậy, công chứng VBTC nhận di sản đã làm anh A mất quyền thừa kế hợp pháp đối với căn nhà.
2.2. Văn bản từ chối có giá trị pháp lý không thể hủy bỏ đơn phương
Theo quy định tại Điều 5 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có hiệu lực kể từ thời điểm công chứng viên ký và đóng dấu, và chỉ có thể bị hủy bỏ theo quy định của pháp luật hoặc quyết định của tòa án.
Do đó, sau khi công chứng, người lập không thể tự ý thay đổi, rút lại hoặc hủy bỏ văn bản từ chối. Trường hợp người này muốn nhận di sản sau đó, họ sẽ không được chấp nhận vì hành vi từ chối đã hoàn tất về mặt pháp lý.
Ví dụ: Ông D từ chối nhận phần di sản là một mảnh đất và công chứng văn bản từ chối. Vài tháng sau, do giá đất tăng, ông D muốn nhận lại nhưng bị cơ quan công chứng từ chối, vì văn bản từ chối đã có hiệu lực pháp lý không thể hủy.
2.3. Công chứng văn bản từ chối nhận di sản không làm mất quyền thừa kế trong các di sản khác
Điều quan trọng cần hiểu là, việc công chứng văn bản từ chối chỉ áp dụng đối với di sản cụ thể được nêu trong văn bản. Người từ chối vẫn giữ nguyên quyền thừa kế với các tài sản khác nếu có.
Ví dụ, người thừa kế có thể từ chối nhận căn nhà nhưng vẫn có quyền nhận tiền trong tài khoản ngân hàng của người để lại di sản, nếu trong văn bản từ chối không đề cập đến khoản tiền đó.
3. Thời điểm có hiệu lực của công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Theo Điều 5 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có hiệu lực kể từ thời điểm công chứng viên ký và đóng dấu. Tuy nhiên, đối với văn bản từ chối nhận di sản, pháp luật còn yêu cầu về thời điểm lập văn bản.
Khoản 3 Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.”
Như vậy, công chứng văn bản từ chối nhận di sản chỉ có giá trị nếu được lập trước khi di sản được chia. Nếu người thừa kế lập văn bản sau thời điểm chia, thì văn bản đó không có hiệu lực pháp lý và họ vẫn được coi là người thừa kế.
Ví dụ thực tế: Gia đình ông K tiến hành chia di sản là quyền sử dụng đất. Sau khi hoàn tất thủ tục sang tên, một người con mới nộp văn bản từ chối nhận di sản. Cơ quan công chứng không chấp nhận vì việc chia đã hoàn thành, văn bản từ chối không còn giá trị pháp lý.
4. Khi nào công chứng văn bản từ chối nhận di sản bị coi là vô hiệu
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, một giao dịch dân sự (bao gồm văn bản từ chối nhận di sản) chỉ có hiệu lực khi:
Chủ thể có năng lực hành vi dân sự;
Hoàn toàn tự nguyện;
Mục đích và nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
Do đó, văn bản từ chối nhận di sản dù đã được công chứng vẫn có thể bị tuyên vô hiệu nếu:
Người lập không minh mẫn, bị ép buộc hoặc lừa dối;
Hành vi từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài chính (ví dụ: nợ thuế, nợ ngân hàng);
Nội dung văn bản trái quy định của pháp luật hoặc ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của người khác.
Trong các trường hợp trên, tòa án có thể tuyên văn bản công chứng vô hiệu, và khôi phục lại quyền thừa kế cho người bị ảnh hưởng.
>>> Xem thêm: Mọi điều bạn cần biết về quy trình Công chứng thừa kế chuẩn xác nhất.
5. Một số lưu ý thực tế
Người lập phải trực tiếp ký trước mặt công chứng viên, không được ủy quyền cho người khác ký thay (theo Điều 55 Luật Công chứng 2014).
Phải chuẩn bị đầy đủ hồ sơ: giấy tờ tùy thân, giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế, giấy chứng tử, giấy tờ về tài sản…
Không thể từ chối một phần, văn bản phải thể hiện rõ từ chối toàn bộ hoặc từng phần di sản cụ thể, tránh mâu thuẫn khi chia thừa kế.
Trường hợp người thừa kế ở nước ngoài có thể lập tại cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam và hợp pháp hóa lãnh sự để sử dụng trong nước.
Nên trao đổi trực tiếp với công chứng viên để được hướng dẫn về nội dung, hình thức văn bản và thời điểm lập để tránh bị vô hiệu.
Tóm lại, việc công chứng văn bản từ chối nhận di sản ảnh hưởng trực tiếp đến quyền thừa kế của người lập văn bản. Ngay khi công chứng hoàn tất, người từ chối mất quyền hưởng phần di sản đó và không thể tự ý hủy bỏ hay thay đổi quyết định. Tuy nhiên, quyền thừa kế với các tài sản khác không bị ảnh hưởng nếu không nêu trong văn bản. Để đảm bảo an toàn pháp lý, người dân nên thực hiện đúng trình tự công chứng và thời điểm theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Công chứng 2014, đồng thời tham khảo ý kiến chuyên gia hoặc công chứng viên trước khi lập văn bản chính thức.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
