Phát hiện hồ sơ giả sau công chứng: Văn bản xử lý thế nào?
Trong thực tiễn công chứng, không phải mọi rủi ro pháp lý đều được phát hiện ngay tại thời điểm ký kết hợp đồng. Có những trường hợp văn bản công chứng đã được lập hợp pháp về hình thức, nhưng sau đó mới phát hiện hồ sơ giả mạo sau công chứng, làm thay đổi hoàn toàn bản chất của giao dịch. Khi sự giả mạo này ảnh hưởng đến tính hợp pháp của giao dịch dân sự, Tòa án có thẩm quyền tuyên hủy văn bản công chứng. Bài viết dưới đây phân tích căn cứ pháp lý, trình tự và hậu quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng khi hồ sơ giả mạo bị phát hiện sau đó.
1. Hồ sơ giả mạo trong hoạt động công chứng là gì?
Hồ sơ công chứng bao gồm các giấy tờ chứng minh nhân thân, quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản và các tài liệu liên quan đến giao dịch.
Hồ sơ giả mạo sau công chứng được hiểu là trường hợp:
Giấy tờ trong hồ sơ là giả, bị tẩy xóa, sửa chữa;
Thông tin trong hồ sơ không đúng sự thật;
Giấy tờ được làm giả tinh vi mà tại thời điểm công chứng không thể phát hiện bằng các biện pháp thông thường.
Việc hồ sơ giả mạo chỉ bị phát hiện sau khi văn bản công chứng đã được lập làm phát sinh tranh chấp và đặt ra vấn đề về hiệu lực pháp lý của văn bản công chứng đó.
2. Căn cứ pháp lý để hủy văn bản công chứng khi phát hiện hồ sơ giả mạo
2.1. Giao dịch dân sự được xác lập trên cơ sở thông tin giả mạo
Theo “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi được xác lập trên cơ sở ý chí tự nguyện và nội dung không vi phạm pháp luật.
Nếu một bên sử dụng hồ sơ giả mạo sau công chứng để xác lập giao dịch, thì ý chí của bên còn lại đã bị xâm phạm do bị cung cấp thông tin không đúng sự thật. Trong trường hợp này, giao dịch có thể bị tuyên vô hiệu.
Ngoài ra, “Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015” xác định giao dịch dân sự vô hiệu khi vi phạm điều kiện có hiệu lực theo quy định của pháp luật.
2.2. Vi phạm nghĩa vụ trung thực trong giao dịch dân sự
Theo “Điều 3 Bộ luật Dân sự 2015”, các bên trong quan hệ dân sự phải tuân thủ nguyên tắc thiện chí, trung thực.
Việc cố ý sử dụng giấy tờ giả để lập hồ sơ công chứng là hành vi vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc này. Khi hành vi gian dối bị phát hiện, Tòa án có quyền:
Tuyên giao dịch vô hiệu;
Hủy văn bản công chứng đã được lập trên cơ sở hồ sơ giả mạo.
3. Tòa án có quyền hủy văn bản công chứng trong trường hợp nào?
Cần lưu ý rằng, văn bản công chứng không tự động bị vô hiệu khi phát hiện hồ sơ giả mạo. Việc hủy bỏ chỉ được thực hiện thông qua phán quyết của Tòa án.
Theo “Điều 26 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015”, tranh chấp liên quan đến hợp đồng, giao dịch dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.
4. Các tình huống điển hình hồ sơ giả mạo bị phát hiện sau công chứng
4.1. Giả mạo giấy tờ về quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản
Ví dụ minh họa: Một hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất đã được công chứng và đăng ký sang tên. Sau đó, cơ quan có thẩm quyền xác định Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trong hồ sơ công chứng là giả. Trong trường hợp này, Tòa án có căn cứ xác định giao dịch được lập trên cơ sở hồ sơ giả mạo sau công chứng và tuyên hủy văn bản công chứng.
4.2. Giả mạo giấy tờ nhân thân của người tham gia giao dịch
Một số trường hợp sử dụng giấy tờ tùy thân giả hoặc giả mạo chữ ký của chủ thể có quyền định đoạt tài sản. Khi sự việc bị phát hiện sau công chứng, giao dịch được xác định là không do đúng chủ thể xác lập, dẫn đến việc hủy văn bản công chứng.
4.3. Giả mạo văn bản ủy quyền
Theo “Điều 562 Bộ luật Dân sự 2015”, việc định đoạt tài sản thông qua người được ủy quyền chỉ hợp pháp khi có ủy quyền hợp lệ.
Nếu văn bản ủy quyền trong hồ sơ công chứng là giả và chỉ bị phát hiện sau khi công chứng xong, thì toàn bộ giao dịch phát sinh từ việc ủy quyền đó đều có nguy cơ bị tuyên vô hiệu.
5. Hậu quả pháp lý khi văn bản công chứng bị hủy do hồ sơ giả mạo
Theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, khi giao dịch dân sự vô hiệu:
Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu;
Hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Bên có lỗi phải bồi thường thiệt hại.
Đối với trường hợp hồ sơ giả mạo sau công chứng, người thực hiện hành vi giả mạo còn có thể:
Bị xử phạt vi phạm hành chính;
Bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật;
Phải bồi thường thiệt hại phát sinh cho bên ngay tình.
6. Trách nhiệm của công chứng viên khi hồ sơ giả mạo bị phát hiện
Theo “Điều 7 Luật Công chứng 2024”, công chứng viên có nghĩa vụ kiểm tra tính xác thực của hồ sơ trong phạm vi pháp luật cho phép.
Nếu hồ sơ giả mạo được thực hiện tinh vi và vượt quá khả năng kiểm tra thông thường, công chứng viên không đương nhiên phải chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, nếu có căn cứ cho thấy công chứng viên thiếu trách nhiệm, bỏ qua dấu hiệu bất thường rõ ràng, thì có thể phát sinh trách nhiệm bồi thường hoặc trách nhiệm nghề nghiệp theo quy định.
Hủy văn bản công chứng khi hồ sơ giả mạo sau công chứng bị phát hiện là cơ chế pháp lý cần thiết để bảo vệ trật tự pháp luật và quyền lợi hợp pháp của các bên ngay tình. Công chứng không phải là “lá chắn tuyệt đối” trước mọi hành vi gian dối nếu bản chất giao dịch được xác lập trên cơ sở giả mạo. Vì vậy, việc thận trọng trong giao dịch và tuân thủ nguyên tắc trung thực là yếu tố then chốt để bảo đảm giá trị pháp lý bền vững của văn bản công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
