Rủi ro nếu không công chứng hợp đồng vay tài chính đúng luật
Trong hoạt động vay mượn hoặc hợp tác tài chính, nhiều người thường chủ quan khi ký kết hợp đồng mà không thực hiện công chứng theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, việc không công chứng hợp đồng vay tài chính tiềm ẩn rất nhiều rủi ro — từ việc hợp đồng không có giá trị pháp lý đến tranh chấp kéo dài, khó chứng minh nghĩa vụ vay – trả. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các rủi ro khi không công chứng hợp đồng vay tài chính, căn cứ theo Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung 2023) và Bộ luật Dân sự 2015 – những quy định đang có hiệu lực năm 2025.
1. Căn cứ pháp lý điều chỉnh việc công chứng hợp đồng vay tài chính
Hoạt động công chứng hợp đồng vay tài chính được quy định tại:
Luật Công chứng 2014, được sửa đổi, bổ sung năm 2023;
Bộ luật Dân sự 2015, quy định điều kiện, hình thức và hiệu lực của hợp đồng vay;
Luật Các tổ chức tín dụng 2010, sửa đổi năm 2024, điều chỉnh các hoạt động cho vay, thế chấp;
Nghị định 23/2015/NĐ-CP về chứng thực (để phân biệt giữa công chứng và chứng thực);
Thông tư 257/2016/TT-BTC quy định về phí, lệ phí công chứng.
Theo Điều 47 Luật Công chứng 2014, các hợp đồng, giao dịch về tài sản hoặc nghĩa vụ tài chính “phải được công chứng nếu pháp luật quy định hoặc các bên có yêu cầu”. Việc công chứng đảm bảo hợp đồng có giá trị chứng cứ và được pháp luật bảo vệ khi xảy ra tranh chấp.
2. Khi nào phải công chứng hợp đồng vay tài chính?
Không phải mọi hợp đồng vay đều bắt buộc phải công chứng. Tuy nhiên, theo Điều 119 và Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, các trường hợp sau nên hoặc bắt buộc công chứng:
Hợp đồng vay có tài sản bảo đảm như quyền sử dụng đất, nhà ở, xe ô tô, cổ phiếu, sổ tiết kiệm;
Hợp đồng vay giữa tổ chức tín dụng và cá nhân;
Giao dịch có giá trị lớn (từ 100 triệu đồng trở lên);
Các bên muốn hợp đồng có hiệu lực chứng cứ pháp lý mạnh mẽ.
Ví dụ thực tế: Anh Hùng vay bạn 2 tỷ đồng để đầu tư kinh doanh, hai bên chỉ viết giấy tay, không công chứng. Sau đó, anh Hùng không trả nợ. Khi kiện ra Tòa, giấy vay không được xác nhận chữ ký, khiến Tòa khó xác định tính hợp pháp, buộc người cho vay mất nhiều thời gian chứng minh.
3. Rủi ro pháp lý nếu không công chứng hợp đồng vay tài chính
3.1. Hợp đồng có thể bị vô hiệu do vi phạm hình thức
Theo Điều 117 và Điều 129 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự có thể bị tuyên vô hiệu nếu không tuân thủ hình thức bắt buộc của pháp luật.
Trong trường hợp hợp đồng vay tài chính có tài sản bảo đảm (ví dụ: nhà, đất, ô tô) mà không được công chứng, chứng thực theo quy định, hợp đồng không có hiệu lực pháp lý. Khi đó:
Tài sản bảo đảm không được công nhận;
Ngân hàng hoặc bên cho vay mất quyền xử lý tài sản bảo đảm khi bên vay vi phạm nghĩa vụ;
Tòa án có thể tuyên hợp đồng vô hiệu toàn bộ.
Ví dụ: Một cá nhân thế chấp quyền sử dụng đất để vay 1 tỷ đồng nhưng chỉ lập giấy tay. Sau đó, khi người vay không trả nợ, bên cho vay khởi kiện đòi xử lý tài sản. Tòa án bác yêu cầu vì hợp đồng thế chấp không được công chứng theo Điều 502 Bộ luật Dân sự 2015.
Khi hợp đồng không công chứng, bên cho vay rất khó chứng minh:
Thời điểm giao tiền;
Mức lãi suất thỏa thuận;
Cam kết trả nợ.
Nếu bên vay phủ nhận, Tòa án buộc bên cho vay phải xuất trình bằng chứng khác như biên nhận, sao kê chuyển khoản hoặc nhân chứng – điều này thường rất khó trong thực tế.
Ví dụ: Chị Mai vay anh Bình 500 triệu đồng, viết giấy tay “vay không lãi suất”. Sau đó, chị Mai không trả. Anh Bình khởi kiện nhưng Tòa không chấp nhận mức lãi phạt mà anh yêu cầu vì hợp đồng không có công chứng và không thể hiện điều khoản rõ ràng.
3.3. Không được pháp luật bảo vệ quyền lợi khi tranh chấp
Theo Điều 5 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có giá trị chứng cứ, được thi hành mà không cần xác minh lại. Ngược lại, hợp đồng vay tài chính không công chứng:
Không có giá trị chứng cứ rõ ràng;
Phải qua xác minh, giám định chữ ký, dẫn đến thời gian giải quyết tranh chấp kéo dài;
Có nguy cơ thua kiện nếu không đủ bằng chứng.
3.4. Rủi ro bị lợi dụng hoặc giả mạo hợp đồng
Khi không công chứng, giấy tờ vay dễ bị làm giả, tẩy xóa hoặc bị người vay chối bỏ nghĩa vụ. Công chứng viên đóng vai trò xác nhận danh tính, năng lực hành vi dân sự và ý chí tự nguyện của các bên — yếu tố quan trọng giúp bảo vệ người cho vay.
Ví dụ: Một trường hợp tại TP. Hồ Chí Minh năm 2024, người vay giả mạo chữ ký của người thân để vay 800 triệu. Do không công chứng, người cho vay không thể chứng minh tính xác thực của hợp đồng, bị mất toàn bộ số tiền.
4. Lợi ích khi thực hiện công chứng hợp đồng vay tài chính
4.1. Hợp đồng có giá trị pháp lý cao
Theo Điều 5 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có giá trị chứng minh tính xác thực của giao dịch. Khi xảy ra tranh chấp, Tòa án không cần xác minh lại nội dung và chữ ký.
4.2. Đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên
Công chứng viên kiểm tra năng lực, ý chí tự nguyện, đồng thời giải thích rõ ràng quyền – nghĩa vụ của từng bên, tránh việc ký kết do hiểu sai.
4.3. Phòng ngừa rủi ro và gian lận
Công chứng viên có nghĩa vụ xác minh thông tin và từ chối công chứng nếu hợp đồng có dấu hiệu giả mạo, ép buộc hoặc trái pháp luật, giúp các bên an toàn hơn trong giao dịch.
Ví dụ: Ngân hàng Z yêu cầu khách hàng công chứng hợp đồng vay 3 tỷ đồng tại Phòng công chứng Nhà nước. Trong quá trình xác minh, công chứng viên phát hiện người đứng tên tài sản thế chấp không phải người vay, kịp thời ngăn chặn rủi ro pháp lý cho cả hai bên.
5. Hướng dẫn công chứng hợp đồng vay tài chính đúng quy định
Theo Điều 40 Luật Công chứng 2014, quy trình công chứng gồm 4 bước:
Nộp hồ sơ công chứng (bản hợp đồng dự thảo, CCCD, sổ hộ khẩu, giấy tờ tài sản bảo đảm nếu có);
Công chứng viên kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ;
Ký và điểm chỉ trước mặt công chứng viên;
Công chứng viên ký chứng nhận và đóng dấu, ghi vào sổ công chứng.
Hợp đồng có hiệu lực ngay tại thời điểm được công chứng viên ký và đóng dấu (Điều 2 Nghị định 23/2015/NĐ-CP).
Lưu ý: Phí công chứng được tính theo Thông tư 257/2016/TT-BTC, dao động từ 50.000 đồng đến 10 triệu đồng tùy giá trị hợp đồng.
>>> Xem thêm: Cách tra cứu trực tuyến Phí công chứng nhanh chóng.
6. Khuyến nghị để tránh rủi ro khi ký hợp đồng vay tài chính
Luôn công chứng hợp đồng khi khoản vay có giá trị lớn hoặc có tài sản bảo đảm;
Kiểm tra kỹ thông tin, điều khoản lãi suất, thời hạn trả nợ;
Lựa chọn phòng công chứng hoặc văn phòng công chứng uy tín;
Giữ lại ít nhất 02 bản hợp đồng gốc (1 cho bên vay, 1 cho bên cho vay).
Ví dụ thực tế: Một doanh nghiệp tại Bình Dương vay 10 tỷ đồng của công ty đối tác để mở rộng sản xuất. Hai bên công chứng hợp đồng tại Văn phòng công chứng A. Sau 6 tháng, xảy ra tranh chấp, Tòa án nhanh chóng công nhận hiệu lực hợp đồng nhờ bản công chứng rõ ràng và hợp pháp.
Kết luận
Việc công chứng hợp đồng vay tài chính không chỉ là thủ tục hành chính mà là bước bảo vệ pháp lý quan trọng cho cả bên vay và bên cho vay. Không công chứng có thể khiến hợp đồng vô hiệu, khó đòi nợ, mất tài sản bảo đảm và kéo dài tranh chấp. Vì vậy, người dân và doanh nghiệp cần tuân thủ đúng Luật Công chứng 2014 (sửa đổi 2023) và Bộ luật Dân sự 2015, đảm bảo mọi giao dịch tài chính được thực hiện minh bạch, an toàn và có giá trị pháp lý vững chắc.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
