Vì sao phải công chứng văn bản từ chối nhận di sản?
Trong quá trình thừa kế, không phải ai cũng có nhu cầu nhận phần di sản được để lại. Một số người muốn từ chối nhận di sản vì lý do cá nhân, tình cảm hoặc để phần tài sản đó được chuyển cho người khác. Tuy nhiên, để việc từ chối có giá trị pháp lý, phải lập thành văn bản và được công chứng theo quy định của pháp luật. Nhiều người thắc mắc vì sao phải công chứng văn bản từ chối nhận di sản, liệu có thể viết tay hoặc lập giấy tờ riêng mà không công chứng được không. Bài viết này sẽ giải thích chi tiết dựa trên quy định pháp luật mới nhất hiện nay.
1. Căn cứ pháp lý quy định về việc công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Theo Điều 620 Bộ luật Dân sự năm 2015, quy định rõ:
“Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Việc từ chối phải được lập thành văn bản và được công chứng, chứng thực.”
Ngoài ra, Điều 59 Luật Công chứng năm 2014 cũng quy định:
“Công chứng viên chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của văn bản từ chối nhận di sản do người thừa kế lập.”
Hai quy định trên là căn cứ pháp lý khẳng định rằng, mọi văn bản từ chối nhận di sản chỉ có giá trị khi được công chứng hoặc chứng thực hợp lệ. Nếu không công chứng, văn bản đó sẽ không được các cơ quan nhà nước, tòa án, hay tổ chức hành nghề công chứng công nhận.
2. Vì sao phải công chứng văn bản từ chối nhận di sản?
2.1. Bảo đảm tính pháp lý và hiệu lực của văn bản
Một trong những lý do quan trọng là để xác lập hiệu lực pháp lý chính thức cho hành vi từ chối. Theo Điều 5 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có hiệu lực kể từ thời điểm công chứng viên ký, đóng dấu và được coi là chứng cứ hợp pháp khi có tranh chấp xảy ra.
Do đó, nếu người thừa kế chỉ viết giấy tay hoặc lập bản tự nguyện không công chứng, văn bản đó không có giá trị pháp lý và không được dùng làm căn cứ để loại bỏ quyền thừa kế của họ trong thủ tục khai nhận hoặc phân chia di sản.
2.2. Ngăn ngừa tranh chấp, mâu thuẫn giữa những người thừa kế
Khi văn bản được công chứng, công chứng viên sẽ xác minh:
Năng lực hành vi dân sự của người từ chối;
Sự tự nguyện, minh mẫn, không bị ép buộc, lừa dối;
Tính hợp pháp của nội dung văn bản.
Việc xác nhận này giúp ngăn chặn các tranh chấp phát sinh sau này, như trường hợp một người cho rằng mình bị ép buộc hoặc không biết nội dung mình ký. Công chứng viên sẽ đảm bảo rằng văn bản thể hiện đúng ý chí thực sự của người thừa kế.
2.3. Là căn cứ bắt buộc khi thực hiện thủ tục phân chia di sản
Theo Điều 57 Luật Công chứng 2014, trong hồ sơ công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản, nếu có người từ chối nhận di sản thì phải nộp kèm văn bản từ chối đã được công chứng hoặc chứng thực hợp lệ. Điều này có nghĩa là không thể thực hiện công chứng phân chia di sản hợp pháp nếu văn bản từ chối không được công chứng.
Ví dụ: Gia đình ông T có 3 người con. Sau khi ông T qua đời, một người con muốn nhường lại phần thừa kế cho hai người còn lại. Để hai người kia làm thủ tục sang tên quyền sử dụng đất, người con này phải lập văn bản từ chối nhận di sản và công chứng hợp lệ. Nếu không có công chứng, cơ quan đăng ký đất đai không chấp nhận hồ sơ sang tên.
2.4. Tránh rủi ro khi bị cho là trốn tránh nghĩa vụ tài chính
Nếu người thừa kế có nghĩa vụ tài chính (ví dụ: nợ thuế, nợ ngân hàng) mà từ chối nhận di sản, việc không công chứng có thể bị coi là trốn tránh nghĩa vụ tài sản, khiến văn bản bị tòa án tuyên vô hiệu. Công chứng giúp chứng minh tính minh bạch của hành vi, rằng việc từ chối là tự nguyện và không nhằm mục đích gian lận pháp luật.
>>> Xem thêm: Được khách hàng đánh giá cao – Dịch vụ sổ đỏ.
3. Hậu quả pháp lý nếu không công chứng
Nếu người thừa kế không thực hiện công chứng hoặc chứng thực, văn bản từ chối nhận di sản sẽ không có giá trị pháp lý, kéo theo các hậu quả sau:
Văn bản không được cơ quan công chứng, cơ quan nhà nước, hay tòa án chấp nhận;
Người lập văn bản vẫn bị coi là có quyền hưởng di sản, dù họ đã “từ chối” trên giấy;
Hồ sơ khai nhận hoặc phân chia di sản sẽ bị trả lại vì thiếu giấy tờ hợp lệ;
Trong trường hợp có tranh chấp, tòa án không công nhận bản từ chối không công chứng là chứng cứ.
Ví dụ minh họa: Ông Nam qua đời để lại di sản là một căn nhà. Con trai ông là anh Hùng viết giấy tay từ chối nhận di sản, ký tên nhưng không đi công chứng. Khi các anh chị khác tiến hành thủ tục khai nhận di sản, cơ quan công chứng từ chối vì văn bản không có giá trị pháp lý. Anh Hùng vẫn bị tính là người đồng thừa kế, buộc phải có mặt khi làm thủ tục, dẫn đến chậm trễ quá trình sang tên.
4. Thủ tục công chứng văn bản từ chối nhận di sản theo quy định mới nhất
Theo quy định tại Điều 40 và 59 Luật Công chứng 2014, quy trình công chứng được thực hiện như sau:
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
Người thừa kế cần chuẩn bị:
Dự thảo văn bản từ chối nhận di sản (nếu có);
Bản sao CMND/CCCD, hộ khẩu;
Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế (Giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, giấy chứng tử…);
Giấy tờ về tài sản để lại (Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sổ tiết kiệm…);
Di chúc (nếu có).
Bước 2: Nộp hồ sơ tại phòng công chứng hoặc văn phòng công chứng
Công chứng viên tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra giấy tờ và soạn thảo hoặc kiểm tra nội dung văn bản từ chối.
Bước 3: Ký và công chứng văn bản
Người thừa kế ký trước mặt công chứng viên, công chứng viên đọc lại nội dung, xác nhận tính tự nguyện và minh bạch, sau đó ký, đóng dấu. Từ thời điểm công chứng viên ký và đóng dấu, văn bản có hiệu lực pháp lý ngay lập tức (căn cứ Điều 5 Luật Công chứng 2014).
>>> Xem thêm: Đừng để di chúc vô hiệu vì sai thủ tục – tìm hiểu ngay về Công chứng di chúc.
5. Kết luận
Việc hiểu rõ vì sao phải công chứng văn bản từ chối nhận di sản giúp người thừa kế bảo vệ quyền lợi hợp pháp và tránh tranh chấp về sau. Công chứng không chỉ là thủ tục bắt buộc mà còn là biện pháp đảm bảo tính pháp lý, minh bạch và hiệu lực thực tế của việc từ chối. Theo quy định hiện hành, văn bản từ chối chỉ có giá trị khi được công chứng hoặc chứng thực hợp lệ, và có hiệu lực ngay khi công chứng viên ký, đóng dấu. Vì vậy, người dân cần thực hiện đúng quy trình và thời điểm để tránh rủi ro pháp lý trong thủ tục thừa kế.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
