Hợp đồng không thể thực hiện: Công chứng viên phải từ chối?
Trong hoạt động công chứng, không phải mọi hợp đồng được các bên tự nguyện thỏa thuận đều có thể được công chứng viên chứng nhận. Một trong những căn cứ quan trọng dẫn đến việc từ chối công chứng là trường hợp nội dung hợp đồng không thể thực hiện, dù hình thức và hồ sơ ban đầu có vẻ đầy đủ. Việc công chứng một hợp đồng không có khả năng thực hiện trên thực tế không chỉ làm phát sinh tranh chấp mà còn ảnh hưởng đến tính an toàn pháp lý của giao dịch dân sự. Do đó, pháp luật đặt ra trách nhiệm cho công chứng viên phải xem xét kỹ tính khả thi của nội dung hợp đồng trước khi công chứng.
>>> Xem thêm: Thời gian làm việc trung bình tại Văn phòng công chứng là bao lâu?
1. Nguyên tắc kiểm tra nội dung hợp đồng khi công chứng
Theo pháp luật công chứng, công chứng viên không chỉ kiểm tra hình thức mà còn phải đánh giá tính hợp pháp và khả năng thực hiện của nội dung hợp đồng.
Cụ thể, “Điều 7 Luật Công chứng 2024” quy định công chứng viên phải tuân thủ nguyên tắc khách quan, trung thực, bảo đảm tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch được công chứng.
Điều này đồng nghĩa với việc, nếu nội dung thỏa thuận của các bên không thể thực hiện trên thực tế hoặc trái với quy luật khách quan, công chứng viên có nghĩa vụ từ chối công chứng.
2. Thế nào là nội dung hợp đồng không thể thực hiện được?
2.1. Đối tượng hợp đồng không tồn tại hoặc không thể xác lập
Một hợp đồng được xem là không thể thực hiện khi đối tượng của hợp đồng không tồn tại tại thời điểm giao kết hoặc không thể hình thành trong tương lai.
Ví dụ minh họa: “Các bên ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất đối với thửa đất chưa được Nhà nước giao đất, chưa có quyết định cho thuê đất và cũng không thuộc trường hợp được phép chuyển nhượng quyền sử dụng đất hình thành trong tương lai”.
Trong trường hợp này, nội dung hợp đồng không thể thực hiện vì đối tượng giao dịch chưa tồn tại hợp pháp.
2.2. Nghĩa vụ thỏa thuận vượt quá khả năng thực tế của các bên
Hợp đồng có thể bị đánh giá là không thể thực hiện nếu các nghĩa vụ được thỏa thuận vượt quá khả năng thực tế, pháp lý của bên có nghĩa vụ.
Ví dụ minh họa: “Một cá nhân cam kết chuyển nhượng toàn bộ quyền sử dụng đất của hộ gia đình nhưng không có sự đồng ý của các thành viên khác có quyền sử dụng chung”.
Nội dung này không thể thực hiện vì chủ thể không có đủ quyền định đoạt đối với toàn bộ tài sản.
2.3. Điều kiện thực hiện phụ thuộc vào yếu tố không thể xảy ra
Một số hợp đồng được soạn thảo với các điều kiện mang tính giả định, không có khả năng xảy ra trên thực tế.
Ví dụ minh họa: “Hai bên thỏa thuận việc mua bán nhà ở với điều kiện Nhà nước sẽ cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu trong khi tài sản đang nằm trong khu vực đã có quyết định thu hồi đất”.
3. Căn cứ pháp lý để công chứng viên từ chối công chứng
Theo “Điều 44 Luật Công chứng 2024”, công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu hợp đồng, giao dịch có nội dung vi phạm pháp luật hoặc không phù hợp với thực tế.
Ngoài ra, “Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015” quy định giao dịch dân sự vô hiệu khi có nội dung vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội. Mặc dù không phải mọi trường hợp không thể thực hiện đều là vi phạm điều cấm, nhưng việc công chứng một giao dịch không có khả năng thực hiện sẽ làm phát sinh nguy cơ vô hiệu ngay từ thời điểm giao kết.
Do đó, việc từ chối công chứng khi nội dung hợp đồng không thể thực hiện là biện pháp phòng ngừa rủi ro pháp lý cần thiết.
4. Trách nhiệm của công chứng viên trong việc đánh giá tính khả thi của hợp đồng
Công chứng viên không được máy móc chứng nhận theo yêu cầu của các bên mà phải:
Phân tích đối tượng hợp đồng có tồn tại và hợp pháp hay không;
Xem xét quyền, nghĩa vụ có phù hợp với năng lực chủ thể;
Đánh giá khả năng thực hiện trên thực tế của các điều khoản trọng yếu.
Nếu bỏ qua bước đánh giá này, công chứng viên có thể phải chịu trách nhiệm nghề nghiệp khi hợp đồng bị tuyên vô hiệu sau đó.
5. Hậu quả pháp lý nếu vẫn công chứng hợp đồng không thể thực hiện
Trường hợp hợp đồng có nội dung không thể thực hiện nhưng vẫn được công chứng, các hệ quả có thể xảy ra gồm:
Hợp đồng bị Tòa án tuyên vô hiệu khi phát sinh tranh chấp;
Văn bản công chứng có thể bị hủy theo yêu cầu của người có quyền lợi liên quan;
Các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Công chứng viên có thể bị xem xét trách nhiệm bồi thường thiệt hại nếu có lỗi.
Để tránh bị từ chối công chứng do nội dung hợp đồng không thể thực hiện, người dân cần:
Soạn thảo hợp đồng dựa trên tình trạng pháp lý và thực tế của tài sản;
Không thỏa thuận các điều khoản mang tính suy đoán hoặc phụ thuộc vào yếu tố không chắc chắn;
Trao đổi rõ với công chứng viên về khả năng thực hiện các nghĩa vụ đã thỏa thuận;
Chủ động điều chỉnh nội dung hợp đồng theo hướng khả thi và phù hợp pháp luật.
Kết luận
Từ chối công chứng khi nội dung hợp đồng không thể thực hiện không phải là sự cản trở quyền tự do giao kết, mà là cơ chế pháp lý nhằm bảo vệ sự an toàn và ổn định của giao dịch dân sự. Việc đánh giá tính khả thi của nội dung hợp đồng ngay từ giai đoạn công chứng giúp các bên tránh được những tranh chấp và rủi ro pháp lý nghiêm trọng trong tương lai. Đây cũng là trách nhiệm cốt lõi thể hiện vai trò “người gác cổng pháp lý” của công chứng viên trong nền pháp lý hiện đại.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
